Có bao giờ bạn tò mò chất liệu sáng tạo của các nhà điêu khắc, họa sĩ ngày xưa là gì không? Từ những bông hoa chanh thanh tao, bông mẫu đơn kiêu sa đến bông cúc mềm mại, tất cả những loài hoa thân thuộc đó đều là nguồn cảm hứng bất tận trong sáng tạo mỹ thuật và điêu khắc thời Lý - Trần.
Những họa tiết, hình tượng được chạm khắc tinh tế trên tháp, bia đá hay gốm sứ, mỗi đường nét đều mang theo hơi thở của một thời kỳ vàng son trong lịch sử nghệ thuật Việt Nam.
Nếu bạn là một người yêu cái đẹp và muốn tìm về những nét văn hóa cổ truyền, hãy cùng Kinh Đô Kỳ Họa khám phá xem những loài hoa này được xuất hiện trên các hiện vật cổ tại Hoàng thành Thăng Long như thế nào nhé!
Trong quan niệm “Nhất thiết thị chân”, nghĩa là cái gì cũng là thật, cũng có Phật tính, kể cả cỏ cây hoa lá. Trong thơ Thiền thời Lý, hoa cúc đã được sử dụng như một biểu trưng tiêu biểu cho việc “cái gì cũng có Phật tính”. Dưới thời Lý - Trần, hoa cúc vừa là một biểu trưng Phật pháp, vừa là đối tượng ngâm vịnh của nhiều nhà thơ Thiền thông, như thiền sư Huyền Quang (thế kỷ XIV) từng làm 6 bài thơ vịnh hoa cúc, trong đó có câu: “So sánh trăm hoa, cúc đứng đầu…”
Không chỉ là nguồn cảm hứng cho thơ Thiền, dưới thời Lý - Trần, hoa cúc cũng được chạm nhiều và phổ biến như sen, thậm chí ở nhiều di vật, di tích như chùa Phật Tích, tháp Chương Sơn, tổng số mật độ hoa cúc được sử dụng còn nhiều gấp bội phần hoa sen.
Cúc trong điêu khắc gồm có hoa và lá. Lá lại gồm có 2 loại, phổ biến là loại lá nhỏ tựa như một cánh hoa cúc, thường dùng điểm dọc thân cúc dây uốn lượn hình sin. Loại lá to có đủ gân, sống lá, mép lá hình răng cưa gần giống lá dương xỉ. Loại lá to này ít và chỉ dùng ở bức chạm bông hoa cúc trên bệ thờ chùa Long Hoa, tháp Phổ Minh.
Tuy nhiên, hoa cúc trang trí trên đầu ngói tròn thời Lý khá hiếm, hiện chỉ thấy 2 tiêu bản ở tháp Long Đọi và tháp Chương Sơn. Tại Hoàng thành Thăng Long, họa tiết hoa cúc này xuất hiện dàn trải trên những mảnh gốm, bát gốm hoa lam thời Trần, những đồ gốm men ngọc thời Lý,...